Ludzie są
28/01/2024
Przeterminowane schematy
11/02/2024
Krótka historia stolicy Podlasia
Białystok, znany dzisiaj jako "Polska Zielona Stolica", skrywa bogatą historię sięgającą XIV wieku. Choć miasto tętni życiem oraz spokojną nowoczesnością, jego korzenie tkwią w skromnej, małej osadzie położonej wśród gęstych lasów Podlasia.
O początkach
Pierwsza wzmianka o Białymstoku pojawiła się w 1426 roku. Maciej z Tykocina otrzymał podpisany przez wielkiego księcia litewskiego Witolda dokument, w którym nadano mu własność wsi o nazwie Bielszczany Stok. W XV wieku osada przeszła w posiadanie Jakuba Raczki Tabutowicza. Był on bojarem żmudzkim (bojar, to szlachcic na Żmudzi, historycznej krainie na terenie obecnej Litwy i Łotwy), który wzniósł tu pierwszy dwór.
Nazwa Białystok po raz pierwszy wybrzmiewa w oficjalnym dokumencie w 1547 roku. Był to list króla Zygmunta Augusta do starosty bielskiego. Natomiast w mowie potocznej zapewne posługiwano się nią już dużo wcześniej, być może ze względu na łatwiejszą wymowę.
Przełomowym momentem w historii Białegostoku było przejęcie dóbr przez ród Branickich w 1692 roku. Stefan Mikołaj Branicki, wojewoda podlaski, rozpoczął budowę wspaniałego pałacu i ogrodu, co zapoczątkowało rozkwit miasta. Piękny pałac jak i ogród możesz wciąż dziś oglądać.
W XVIII wieku Białystok stał się jednym z najważniejszych ośrodków magnackich w Rzeczypospolitej. Przyciągał do swoich bram znakomitych artystów, uczonych i polityków. Niestety, okres prosperity nie trwał wiecznie. Po III rozbiorze Polski Białystok znalazł się pod zaborem pruskim, a następnie rosyjskim. Miasto utraciło swoje wyjątkowe znaczenie i borykało się z wieloma problemami.
Dopiero odzyskanie niepodległości w 1918 roku dało miastu szansę na ponowny rozkwit w zupełnie nowych warunkach. W dwudziestoleciu międzywojennym Białystok znów wrócił do świetności i stał się ważnym ośrodkiem przemysłowym i kulturalnym.
II wojna światowa to tragiczny okres w historii Białegostoku. Okrutne walki zniszczyły go w 70%, a jego żydowską społeczność niemal całkowicie wymordowano.
Po wojnie Białystok został odbudowany i stał się stolicą województwa podlaskiego. Dziś miasto jest prężnym ośrodkiem akademickim, gospodarczym i kulturalnym. Jednocześnie znajdziesz w nim spokój, ciszę i powolność, które są w dzisiejszym szybkim świecie towarem deficytowym. A bliskość Puszczy Białowieskiej z pewnością daje możliwości obcowania z piękną i dziką Naturą.
Kilka ciekawostek o Białymstoku:
- Nazwa "Białystok" prawdopodobnie wywodzi się od białego piasku, który znajdował się na terenie pierwszej osady.
- W 1745 roku Białystok otrzymał prawa miejskie.
- Język polski był agresywnie tłumiony przez władze zaborcze (Prusy i Rosja), jednak Białostoczanie stawili silny opór germanizacji i rusyfikacji.
- W XIX wieku Białystok stał się jednym z najważniejszych ośrodków przemysłu włókienniczego w Europie.
- Białostoczanie brali czynny udział w powstaniach narodowych: Powstanie kościuszkowskie (1794), Powstanie listopadowe (1830-1831), Powstanie styczniowe (1863-1864), a także w walkach o odzyskanie niepodległości w 1918 roku.
- Podczas II wojny światowej Białystok był okupowany przez Niemców i Sowietów.
- Po wojnie Białystok został odbudowany według socrealistycznego planu, czyli budowa nowego społeczeństwa opartego na wzorcach sowieckich.
- Dziś Białystok jest miastem wielokulturowym, w którym mieszkają Polacy, Białorusini, Ukraińcy, Rosjanie, Żydzi, Romowie i Tatarzy.
Białystok pod zaborami - historia miasta w obcym cieniu
Białystok przez wieki znajdował się pod panowaniem różnych władców, a jego mieszkańcy doświadczyli zarówno okresów prosperity, jak i upadku. Szczególnie burzliwy był dla Białegostoku okres zaborów, kiedy to miasto znalazło się pod panowaniem trzech mocarstw: Prus, Rosji i Austrii.
Pierwszy zabór (1772)
W wyniku I rozbioru Polski w 1772 roku Białystok znalazł się pod panowaniem Prus. Prusacy wprowadzili szereg reform administracyjnych i gospodarczych, które miały na celu germanizację miasta. Mimo to, Białystok zachował swój polski charakter, a jego mieszkańcy stawili silny opór prusyfikacji.
Drugi zabór (1795)
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Białystok został włączony do Rosji. Carat kontynuował politykę germanizacji, a także wprowadził szereg represji wobec Polaków. W 1807 roku Białystok znalazł się na krótko pod panowaniem Księstwa Warszawskiego, jednak po upadku Napoleona powrócił do Rosji.
Trzeci zabór (1815)
W 1815 roku, po Kongresie Wiedeńskim, Białystok został włączony do Królestwa Polskiego - autonomicznego państwa w granicach Rosji. Okres ten przyniósł miastu pewną stabilizację i rozwój gospodarczy. Jednocześnie rozpoczęła się silniejsza rusyfikacja społeczeństwa polskiego. W 1831 roku Białystok był jednym z ośrodków powstania listopadowego, a po jego upadku carat ponownie wprowadził okrutne represje.
Pod panowaniem rosyjskim (1831-1918)
W latach 1831-1918 Białystok pozostawał pod panowaniem rosyjskim. Carat dążył do całkowitej asymilacji Polaków i zniszczenia ich kultury. W 1863 roku Białystok był jednym z głównych ośrodków powstania styczniowego. Po jego upadku władze carskie wprowadziły stanowczą rusyfikację szkolnictwa i administracji.
Odzyskanie niepodległości (1918)
Białystok odzyskał niepodległość w 1918 roku, po zakończeniu I wojny światowej. Miasto stało się stolicą ówczesnego województwa białostockiego.
Historia Białegostoku pod zaborami to historia miasta w obcym cieniu. Mimo represji, germanizacji i rusyfikacji Białystok, a właściwie jego mieszkańcy, zachowali swój polski charakter, a miasto stało się ważnym ośrodkiem polskiej kultury i życia narodowego. Doświadczenia zaborów na zawsze wpisały się w historię miasta i jego mieszkańców.
Rodzina Branickich - magnacki ród na Podlasiu
Historia rodu Branickich nierozerwalnie wiąże się z Białymstokiem i Podlasiem. To właśnie tu, w XVII wieku, rozpoczęła się ich droga do magnackiej potęgi.
Początki rodu Branickich sięgają XIV wieku. Wywodzili się z Mazowsza i pieczętowali się herbem Korczak. W XVI wieku awansowali do grona szlachty, a dzięki korzystnym małżeństwom i działalności politycznej stopniowo zyskiwali na znaczeniu. Stali się jednym z najbogatszych i najbardziej wpływowych rodów w Rzeczypospolitej.
Przełomowym momentem w historii rodu było pozyskanie dóbr białostockich w 1692 roku. Stefan Mikołaj Branicki, hetman wielki koronny, uczynił z Białegostoku swoją główną rezydencję i rozpoczął budowę imponującego pałacu.
Pałac Branickich w Białymstoku, nazywany polskim Wersalem, stał się symbolem magnackiej potęgi i splendoru. Wokół pałacu rozkwitł piękny ogród, a miasto stało się ważnym ośrodkiem kulturalnym i politycznym.
Jan Klemens Branicki, hetman wielki koronny i syn Stefana Mikołaja, kontynuował rozbudowę Białegostoku i mecenat nad sztuką. Za jego czasów miasto stało się jednym z najważniejszych ośrodków oświaty w Rzeczypospolitej.
Braniccy położyli ogromne zasługi dla rozwoju Białegostoku i Podlasia. Fundowali kościoły, szkoły i szpitale, a także wspierali lokalnych rzemieślników i kupców.
Po III rozbiorze Polski dobra Branickich zostały skonfiskowane przez władze carskie. Ród stopniowo tracił na znaczeniu i wygasał.
Dziedzictwo Branickich jest nadal widoczne w Białymstoku. Pałac i ogród Branickich to jedne z najważniejszych naszych zabytków. Do dziś zachowały się również liczne kościoły, pałace i dwory wzniesione przez Branickich na Podlasiu.
Powoli ku przyszłości
Dzieje Białegostoku naznaczone są licznymi wyzwaniami, które na trwałe zapisały się w pamięci i doświadczeniach kolejnych pokoleń jego mieszkańców. Tutejsi ludzie, choć bardzo otwarci, to jednak noszą w sobie cień wycofania i bywają nieufni. Ciężar przeszłości ciąży, a to kształtuje tożsamość i światopogląd. Trudne emocje z czasów zaborów, a więc dużego lęku i niepewności, były przekazywane z pokolenia na pokolenie.
Dziś w mieście żyje wielu ludzi, którzy za lepszą pracą przybyli tu z okolicznych wsi oraz miasteczek podlaskich. Młodzież z całego Podlasia chętnie przyjeżdża do Białegostoku studiować na uczelniach wyższych i często zostaje już tu na stałe.
Białystok to spokojne miasto. A ze względu na swoje położenie - wysunięte mocno na wschód - nie jest popularnym punktem na mapie turystów. Wciąż można doświadczyć tutaj autentyczności całego podlaskiego regionu, poczuć klimat naleciałości sowieckich czy białoruskich. Spotkasz też ludzi, którzy śpiewnie "śledzikują", czyli podczas mówienia zabawnie zaciągają niektóre wyrazy. A wiadomym jest, że śledzie najpyszniejsze są właśnie na Podlasiu.
