Twoje życie spełnia się
14/11/2023
Wiedzieć coś o sobie
21/11/2023
Sekrety Podlasia
Wyrusz dziś razem ze mną w krótką podróż po niezwykłych symbolach, wartościach i wyróżnikach Podlasia. Rusałki, Duch Puszczy, skoki przed ognisko, wycinanki, rzeźby w drewnie, picie wody ze źródełka i cała paleta kolorowych tkanin, materiałów, splotów, wzorów oraz symboli. To będzie historia usłana rytuałami, obrzędami i tradycjami, która zachwyca na każdym kroku wędrówki po wsiach i małych miasteczkach wcale nieoczywistego Podlasia.
Wycinanki kurpiowskie - piękno i tradycja.
W regionie Kurpiów (tereny położone na północ od Białegostoku, m.in. miejscowości Myszyniec, Kadzidło, Łyse, Zbójna) popularne są wycinanki kurpiowskie. To artystyczna forma wycinania unikatowych ozdób z papieru.
Wycinanki kurpiowskie wykonuje się z białego lub kolorowego papieru, często z tektury. Potrzebne są nożyczki, czasami także ostra brzytwa, a niektórzy korzystają też z szablonów. Wycinanki przybierają przeróżne kształty i rozmiary; od małych, kilkucentymetrowych ozdób, po duże, wieloczęściowe kompozycje o wymiarach nawet kilku metrów! Wyobraź sobie taką wielką papierową, kolorową wycinankę, w ozdobnych ramkach, którą mogłabyś powiesić na swojej ścianie w salonie.
Wycinanki kurpiowskie charakteryzują się pięknymi motywami, często też skomplikowanymi wzorami roślinnymi i geometrycznymi, które z pieczołowitością są wycinane w tradycyjny sposób przez miejscowych artystów.
Noc Kupały - święto wody, ognia i miłości.
Znana również jako Noc Świętojańska lub Sobótka, jest ważnym świętem ludowym w całej Polsce. W województwie podlaskim obchodzi się je tradycyjnie z ogniskami, wiankami i tańcami, które naznaczone są wierzeniami związanymi z magią i wróżbami.
To jedno z najstarszych słowiańskich świąt, obchodzone w najkrótszą noc w roku, czyli 21 lub 22 czerwca. Rytuał ten jest związany z letnim przesileniem i symbolizuje zwycięstwo światła nad ciemnością, płodności nad bezpłodnością, miłości nad nienawiścią.
Od wieków ludzie przywiązują ogromną wagę do tej nocy. Przesilenie letnie to czas szczególnej energii, możliwości i wyjątkowej aury. To czas, kiedy możemy połączyć się z energią słońca i czerpać z niej siłę oraz moc inspiracji. W mitologii greckiej to moment urodzin Apollina, boga światła i muzyki. A w mitologii celtyckiej to czas święta Litha, związanego z boginią życia i płodności, Latą.
Sobótka na Podlasiu jest obchodzona z wielką pompą. W wielu miejscowościach organizowane są festyny, na których odbywają się przeróżne zabawy. Rozpalane są ogniska na polanach, w parkach i nad rzekami. Spotkasz tam tryskające wprost do rozgwieżdżonego nieba gorące płomienie, a wokół nich radośnie tańczących i śpiewających ludzi. Ci odważni skaczą przez ogień. Rytuał ten ma na celu oczyszczenie człowieka ze zła i przyniesienie mu szczęścia. Są też tacy, którzy pływają w wodzie, bo wierzy się, że kąpiele podczas sobótkowej nocy oczyszczają ciało i duszę.
Pamiętam, jak w czasach licealnych jeździliśmy z przyjaciółmi do lasu, niedaleko Białowieży, aby na polanie rozpalić wielkie ognisko i tańczyć przy nim.
Bieżeństwo - tradycja, która trwa.
To tradycyjny obrzęd religijny, obchodzony kiedyś na Podlasiu w Wielki Piątek. Objawiał się on procesją wiernych, idących na boso z kościoła do pobliskiego źródła, aby w tym świętym dniu napić się jego wody.
Bieżeństwo na Podlasiu ma długą tradycję. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z XVI wieku. Zwyczaj ten był popularny wśród chłopów, którzy wierzyli, że woda ze źródła, do którego idą na boso, ma właściwości lecznicze.
Przenieś się na chwilę na wieś, do wczesnej wiosny w roku 1847. Jest błotniście i szaro, gdzieniegdzie leży jeszcze całkiem biały śnieg, bo to Podlasie i tu zima lubi zostać dłużej. Jest Wielki Piątek. Widzisz jak w godzinach porannych wierni wychodzą z malutkiego kościoła i idą na boso do pobliskiego źródła. Zjechali się tu ze wszystkich pobliskich wsi. Niektórzy długo szli pieszo. Myślisz "musi im być zimno w stopy". Procesję prowadzi kapłan niosący drewniany stary krzyż. Wierni mocnymi głosami śpiewają pieśni religijne i modlą się. Dołączasz do orszaku i idziesz za nimi. Gdy procesja dociera do źródła, wierni piją jego wodę. Chcesz też się napić, więc czekasz cierpliwie, gdy ostatni mężczyzna odejdzie od źródła. Masz cichą nadzieję, że może Twoje dolegliwości odejdą w zapomnienie i odzyskasz energię. Po wypiciu wody wierni z zadumą wracają do kościoła, aby tam dalej modlić się, dziękować i prosić.
Wierzono, że wypita w Wielki Piątek woda ze źródła ma właściwości uzdrawiające i pomaga wyjść z różnych chorób.
Bieżeństwem nazywano też inną tradycję związana z okresem Wielkanocy. Była bardzo wesoła i lubiana przez młodzież. Polegała na tym, że młodzi chłopcy odwiedzali domy dziewczyn. Chłopcy radośnie śpiewali specjalne pieśni, wykazywali się dowcipem i żartowali, przechwalali się i popisywali, aby dostać od dziewczyn malowane jajka (pisanki) oraz inne smakołyki.
Bieżeństwo - migracja z 1915 roku.
Tym samym słowem nazywana jest też jedna z największych migracji w historii Polski. Podczas I wojny światowej miliony osób z Podlasia i innych części Polski uciekały przed nacierającą armią rosyjską.
Dziś nazwa "bieżeństwo" może być używana również w odniesieniu do innych wydarzeń lub sytuacji, w których ludzie zmuszeni są do opuszczenia swoich domów. Na przykład, w czasach PRL-u mówiono o "bieżeństwie" w odniesieniu do osób, które uciekły z Polski na Zachód.
Handmade na Podlasiu - piękno i tradycja.
Przejawem bogatej kultury i tradycji tego regionu jest podlaskie rękodzieło. W krainie Podlasia istnieje wiele małych warsztatów i pracowni, gdzie rzemieślniczki i rzemieślnicy tworzą unikatowe wyroby ręczne. Znajdziesz tu wyroby z ceramiki, tkaniny, drewna, gliny i innych materiałów, które odzwierciedlają lokalne praktyki i obyczaje.
Tkaniny! To mnie fascynuje najbardziej na Podlasiu.
Tkaniny podlaskie to jeden z najcenniejszych elementów sztuki ludowej w Polsce. Były wykonywane ręcznie, z wykorzystaniem tradycyjnych technik i materiałów. Tkaniny podlaskie są przepiękne, mocne, kolorowe i funkcjonalne, a ich wzory ukazują bardzo bogatą symbolikę. Niegdyś były powszechnie używane w prostym życiu mieszkańców całego regionu. Wykorzystywano je do produkcji ubrań, pościeli, obrusów, narzut na łóżka, chust i wielu innych przedmiotów codziennego użytku. Śliczne i kunsztownie wykonane materiały były wykorzystywane w obrzędach religijnych i ludowych.
Tradycyjne podlaskie tkaniny tworzono na krosnach pionowych. Do ich produkcji wykorzystywano naturalne materiały, takie jak len, bawełna i wełna. Wyroby tkackie zdobiono różnymi nietuzinkowymi wzorami, które miały symboliczne znaczenie. Najpopularniejszymi ornamentami w tkaninach podlaskich były motywy roślinne, takie jak kwiaty, liście i drzewa, które symbolizowały życie i płodność; zwierzęce, jak ptaki, zwierzęta gospodarskie i mityczne zwierzęta, symbolizujące szczęście i ochronę; motywy geometryczne, czyli romby, trójkąty i kwadraty, które oznaczały harmonię i porządek.
Współcześnie tkaniny podlaskie nadal są wykonywane przez artystów ludowych, którzy sztukę ich tkania otrzymali w spadku od swoich babć i pradziadków. A dziś uczą tego kunsztu młodych, aby mogła przetrwać i być przekazywana dalej z pokolenia na pokolenie. Materiały wykonywane ręcznie, na krosnach wykorzystuje się również w nowoczesnym designie, w tworzeniu ubrań, dodatków i innych przedmiotów użytkowych.
Tkaniny podlaskie są cenione za swoje piękno, oryginalność i unikatowość. Są świadectwem bogatej kultury i tradycji regionu. W 2005 roku wpisano je na Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO i dzięki temu wydarzeniu zostały objęte ochroną prawną. Mamy więc pewność, że ta bezcenna tradycja zachowa się dla przyszłych pokoleń.
Na Podlasiu spotkasz też drzeworyt. Są to wyjątkowe drewniane wyroby, takie jak rzeźby, meble i zabawki, które często są zdobione oryginalnymi wzorami.
Gliniana ceramika to proste lecz piękne naczynia, figurki i inne przedmioty są często zdobione ręcznie malowanymi motywami.
Podlaskie cerkwie - perły architektury sakralnej.
Pisząc o bliskiej memu sercu wschodniej krainie, nie mogę nie wspomnieć o prawosławiu. Tym bardziej, że urodziłam się w rodzinie, która wyznaje i praktykuje prawosławie.
Jest to druga co do wielkości religia w Polsce, a tutaj na Podlasiu stanowi największą grupę wyznaniową. U nas w regionie prawosławie ma wielowiekową tradycję, sięgającą XI wieku. Pierwsze cerkwie powstały w okresie panowania Rusi Kijowskiej. W kolejnych wiekach, w wyniku najazdów tatarskich i wojen polsko-rosyjskich, prawosławie na Podlasiu było poddawane ciągłym represjom. Mimo to, religia ta przetrwała i zachowała się do dziś.
Cerkwie na Podlasiu zazwyczaj budowano z drewna, a ich konstrukcja była zrębowa. Wnętrza bardzo bogato zdobiono malowidłami sufitowymi i ściennymi oraz ikonami. Kolorystyka cerkwi - elewacja zewnętrzna - jest również bardzo ciekawa i różnorodna. Niejednokrotnie ma się wrażenie, że budynek został wyrwany z jakiejś bajki. Najczęściej spotkasz tutaj cerkwie niebieskie, zielone, żółte i brązowe. Ale zdarzają się też różowe, fioletowe i białe. Kolor, jak prawie wszystko na Podlasiu, ma znaczenie symboliczne. Niebieskie cerkwie są poświęcone Matce Boskiej lub Archaniołowi Michałowi, zielone – Duchowi Świętemu, żółte – Chrystusowi lub apostołom, a brązowe – męczennikom.
Wśród podlaskich cerkwi znajdują się prawdziwe perły architektury sakralnej. Do najpiękniejszych należą:
Cerkiew Opieki Matki Bożej w Puchłach – jedna z najstarszych i najważniejszych cerkwi na Podlasiu. Została zbudowana w XVI wieku i jest wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Cerkiew św. Michała Archanioła w Trześciance – jedna z najpiękniejszych cerkwi na Podlasiu. Zbudowano ją w XVIII wieku i jest znana z bogatego wystroju wnętrza.
Cerkiew w Starym Korninie – jest to zespół dwóch cerkwi, z których jedna jest poświęcona św. Michałowi Archaniołowi, a druga – św. Paraskiewie. Obie cerkwie zostały zbudowane w XVII wieku.
Cerkiew św. Dymitra w Sakach – jest to jedna z najstarszych cerkwi na Podlasiu. Powstała w XVI wieku i jest znana z pięknych fresków, które zdobią jej wnętrze.
Cerkiew Opieki Matki Bożej w Dubiczach Cerkiewnych – jedna z największych cerkwi na Podlasiu. Została zbudowana w XVIII wieku. Wystrój jej wnętrza jest bardzo bogato zdobiony. Znajdziesz w niej jeden z najpiękniejszych ikonostasów (to przegroda z ikonami, która oddziela miejsce ołtarzowe od reszty świątyni) na Podlasiu.
No i oczywiście Cerkiew Świętej Trójcy w Hajnówce, w której byłam ochrzczona przez batiuszkę Dziewiatowskiego. Nie w tej dzisiejszej cerkwi, bo w 1975 w tym miejscu stała jeszcze mała drewniana świątynia. Ta obecna, to nowoczesna cerkiew prawosławna, która została wybudowana w latach 1987-1992. Jest jedną z największych cerkwi w Polsce, a jej charakterystyczna bryła i zwieńczony stożkowymi kopułami falisty dach sprawiają, że jest ona rozpoznawalnym symbolem Hajnówki. Cerkiew jest podzielona na dwie kondygnacje. Dolna cerkiew jest poświęcona św. Mikołajowi, a górna – św. Trójcy. Wnętrze cerkwi jest bogato zdobione ikonami i freskami.
Podlaskie cerkwie to nie tylko piękne zabytki, ale również ważne miejsca kultu religijnego. Są one świadectwem bogatej historii i kultury regionu. Warto je odwiedzić, aby poznać ich piękno i historię.
Opowieści i legendy - świat magii i tajemnic.
Podlasie jest bogate w piękne opowieści i niesamowite legendy, które przekazuje się z pokolenia na pokolenie. Wiele z nich dotyczy Puszczy Białowieskiej i opowiada o jej dawnych mieszkańcach.
Podlaskie gawędy i legendy są pełne magii i tajemnic. Rysują opowieści o duchach, rusałkach, biesach, wodnikach, diabłach i innych nadprzyrodzonych istotach. Jedną z najpopularniejszych podlaskich podań jest legenda o Duchu Puszczy. Duch Puszczy to potężna istota, która żyje w podlaskich lasach. Jest oddanym opiekunem przyrody i chroni ją przed wszelkim złem (koniecznie napisz mi w komentarzu, czy spotkałaś się z podlaskim "Duchem Puszczy").
Inną popularną legendą jest ta o Rusałkach. Rusałki to pełne wdzięku i gracji piękne kobiety, które żyją w wodach, a podmokłych terenów na Podlasiu nie brakuje. Przyciągają mężczyzn swoim pięknem, a następnie ich utożsamiają (czyli pozbawiają ludzkiej tożsamości, aby stali się częścią świata Rusałek). Legendy o Rusałkach są ostrzeżeniem przed niebezpieczeństwami, jakie niesie ze sobą uleganie urokowi piękna.
Podlasie to również kraina wróżek, malutkich istot, które znane są ze swoich magicznych mocy. Mogą spełniać życzenia, ale uwaga! mogą też być złośliwe.
Wierzę, że Podlasie już Cię wzywa.
Tych kilka krótkich historii i opowiadań o moich rodzinnych stronach może być świetną inspiracją, abyś zaplanowała swój kolejny urlop właśnie na Podlasiu. Ta wschodnia kraina oferuje bardzo wiele. Niemal każdy znajdzie tutaj coś dla siebie. No może oprócz osób, które uwielbiają hałas, szybkość, dynamikę i moc industrialnych atrakcji. Tego tu nie ma. Na Podlasiu trzeba zwolnić. Ściszyć muzykę, wyłączyć radio. Wsłuchać się w przyrodę. Zauważyć ulotny ślad historii człowieczej. Zachwycić się małym szczegółem. Obserwować to, co na zewnątrz, ale też zatrzymać się nad tym, co w Tobie. Tutaj znajdziesz czas i przestrzeń na to, aby być blisko z ukochanymi, z Naturą i ze sobą.
Niektóre obrzędy oraz ceremonie trwają i są kultywowane na Podlasiu od wieków. Wpisane już w DNA jego mieszkańców są nadal żywe, aktualne, prawdziwe i naturalne.
Rękodzieło, opowieści, cerkwie, legendy i zwyczaje to bardzo piękne i symboliczne elementy kultury regionu. Są również doskonałym przykładem tego, jak tradycja może przetrwać w nowoczesnym świecie, choć ten świat tutaj nie jest wcale taki nowoczesny. Raczej powiedziałabym, że swojski i czasami wręcz cudownie zacofany. Wiedz, że gdy wrócisz już stąd do swojego domu, wiele detali, zapachów, motywów, a przede wszystkim smaków podlaskich nie pozwoli o sobie zapomnieć. Lekkim oddechem przed snem czy też subtelnym biciem serca przy kolacji będzie domagało się Twojego powrotu. Tutaj na Podlasie.
